سواحل مکران؛ سواحل اقیانوسی ایران، از جاسک هرمزگان در غرب تا بندر گواتر سیستان و بلوچستان در شرق، به گواه کارشناسان گردشگری یکی‌از مستعدترین و بکرترین مناطق جهان برای گردشگری و کاوشگری است.

در محدوده سواحل مکران حداقل 400 جاذبه طبیعی، جانوری و تاریخی بکر و طبیعی شناسایی شده است. ساحل‌گردی در سواحل مکران در ایران بی‌نظیر و در جهان کم‌نظیر است؛ جاذبه‌های طبیعی و تاریخی این منطقه از پدیده منحصر به‌فرد گل‌فشان در غرب تا تالاب صورتی در شرق به گواه کارشناسان از معدود جاذبه‌های گردشگری و ژئوتوریستی ایران است که همتایان انگشت شماری در جهان دارند.

زمانی که ساحل‌گردی را از غرب در ساحل ماسه‌ای درک کنارک شروع می‌کنید پدیده‌های منحصر به فردی هم‌چون باغستان‌های میوه‌های گرمسیری، گل‌فشان، ساحل و روستای تاریخی تیس و غارهای سه گانه بان میسیتی آن، موج‌های خروشان دریا بزرگ، کوه‌های مینیاتوری، سواحل ماسه‌ای رمین، تالاب صورتی و خلیج زیبای گواتر ودلفین ها وگاندوهای دیدنی آن به ترتیب چشم شما را خیره خواهند کرد.

اگر از غرب حرکت کنید؛ بعد از چابهار در شرق، جاده ساحلی چابهار-گواتر شروع خواهد شد و پدیده‌های منحصر به فردی با ترکیب رنگ‌های آبی دریا، زرد بیابان و قهوه‌ای کوه‌های مریخی شما را نوازش می‌دهد؛ مهم‌ترین پدیده خیره‌کننده‌ای که در جاده ساحلی چابهار-گواتر به آن برمی‌خورید تالاب صورتی یا تالاب لیپار است.

رنگ آبی آب در این تالاب به رنگ صورتی است و دقایقی شما را وا می‌دارد که از وسیله نقلیه پیاده شوید و نظاره‌گر تالاب صورتی و پرندگان مهاجر کنار تالاب باشید.

لیپار 5 ماه در سال صورتی است

تالاب صورتی یکی‌از منحصر به فردترین پدیده‌های سواحل مکران در سیستان و بلوچستان است که به گواه کارشناسان تنها چهارنمونه مشابه آن در جهان وجود دارد؛ رنگ این تالاب به‌دلیل فعل و انفعالات پلانکتون‌های گیاهی خاص آن و مواد معدنی جنس خاک، 5 ماه از سال به‌رنگ صورتی است.

کارشناس گردشگری و بوم‌گردی سواحل مکران می‌گوید: تالاب لیپار نتیجه جمع شدن آب‌های سطحی و بارانی خور گواتر است؛ این آب‌ها قبل آنکه به دریا بریزند در تالاب لیپار جمع می‌شوند و به‌دلیل نوع و فراوانی پلانکتون‌های این تالاب که از نوع پلانکتون‌های گیاهی است، مواد آلی و معدنی خاک آنجا و هم‌چنین جریان‌های دریایی فصل مونسون، رنگ تالاب در ماه‌های بهمن، اسفند، فروردین، شهریور و مهر به رنگ صورتی در می‌آید.

مسلم بارکزهی می‌گوید: این تالاب در فصل پرآبی میزبان پرندگان مهاجر نیز در مهرماه خواهد بود و یکی‌از سایت‌های مقصد پرندگان مهاجر در سواحل مکران است؛ سایت‌های تیس، بریس، خورگواتر، خور باهوکلات، خور باهو و لیپار جزو سایت‌های مقصد پرندگان مهاجر است که تالاب لپیار یکی‌از مهم‌ترین آن‌هاست.

این کارشناس ادامه می‌دهد: فلامینگو، باقرقره، کشیم، تیهو، عقاب دشتی و حواصیل از معدود پرندگان مهاجر ایران هستند که در این تالاب قابل مشاهده‌اند؛ این گونه پرندگان به‌صورت تجمعی در معدود نقاط قابل مشاهده هستند که لیپار یکی از آن‌هاست.

گردشگران تنها راه درآمد بومیان

لیپار تنها راه درآمد بومیان کنار تالاب است؛ به‌گواه آمار و ارقام معاونت گردشگری منطقه آزاد چابهار، سالانه حداقل 100 هزار نفر از این تالاب دیدن می‌کنند و این گردشگران با خرید نمک و صنایع دستی بومیان اطراف، تنها راه درآمد آن‌ها هستند.

نمک عمان با جذر و مدهای متنوع دریا در دو نقطه از سواحل مکران جمع می‌شود، یکی روستای بریس در 60 کیلومتری شرق چابهار و دیگری همینجا در تالاب لیپار؛ این نمک توسط بومیان جمع آوری، فرآوری و به گردشگران و مسافران به‌عنوان سوغات و توشه سفر با نازل‌ترین قیمت، هرکیلو 5 هزار تومان به‌فروش می‌رسد.

کارشناس بوم‌گردی سواحل مکران می‌گوید: جمع آوری و فروش نمک شغل ابا و اجداد و هزاران ساله بومیان روستاهای اطراف لپیار است و آن‌ها راه درآمدی جز این ندارند و نداشتند به‌ویژه الان که خشکسالی بی‌سابقه نیز در بلوچستان حاکم شده و بومیان روستاهای اطراف معدود زمین‌ها و دام‌های خود را هم از دست داده‌اند.

بارکرزهی می‌افزاید: با شناخته شدن این تالاب و جذب گردشگران در سال‌های اخیر، بومیان علاوه بر فروش نمک به جمع آوری صدف‌های کنار دریا و ساخت و فروش صنایع دستی معرق صدف و سوزن‌دوزی به گردشگران که از مهم‌ترین و کهن‌ترین صنایع دستی بلوچستان و ایران است روی آوردند و موفق شدند کمی درآمد خود را علاوه‌بر فروش نمک افزایش دهند.

این کارشناس اعتقاد دارد؛ معرفی هرچه بهتر و بیشتر تالاب لیپار و ایجاد زیرساخت برای آن که حقا و انصافاً یکی‌از اعجاب‌آمیزترین پدیده‌های گردشگری ایران است می‌تواند به جذب بیشتر گردشگران به اینجا و اشتغال‌زایی و بهبود زندگی بومیان محروم اطرافش کمک شایانی کند.

یک کارشناس گردشگری اعتقاد دارد، لیپار باید به مقصد گردشگری تبدیل شود و برای مقصد شدنش هم باید زیرساخت‌های اقامتی و تفریحی گردشگری فراهم شود؛ به گفته طاهره شهرکی، منطقه آزاد چابهار دست به‌کار شده و درحال ایجاد زیرساخت‌های گردشگری است و در مرحله اول برنامه دارد با متمرکز کردن دست فروشان بومی و ایجاد بازار سنتی برای فروش محصولات بومیان در کنار تالاب اقدام به ساماندهی آنان کند.

وی می‌افزاید: کارشناسان جهانی گردشگری بر کم‌نظیر بودن جاذبه تالاب لپیار در دنیا اتفاق نظر دارند و ما وظیفه داریم برای شناساندن هرچه بهتر و بیشتر آن و ایجاد زیرساخت برای جذب حداکثری گردشگران و بهبود زندگی بومیان تلاش کنیم؛ بومیان اطراف لپیار محروم هستند و نیاز به توجه بیشتر و هدایت گردشگران برای خرید صنایع دستی منحصر به‌فردشان را دارند.

وی خاطرنشان می‌کند: تمام تورهای گردشگری که از طرف سازمان رزرو می‌شوند و می‌آیند را موظف کردیم تا حتماً از لیپار بازدید کنند، خودمان هم مرتباً در بازدیدها از بومیان خرید می‌کنیم؛ انصافاً دستبندها و زیورآلاتی که بومیان با صدف‌های کنار دریا درست می‌کنند منحصر به‌فرد است و این نظر در تمام بازدیدکنندگان مشترک است.

هرچه باشد؛ تالاب لیپار در ایران بی‌نظیر و در جهان کم‌نظیر است؛ این تالاب با ایجاد زیرساخت مناسب که سال‌هاست از آن محروم است می‌تواند نه‌تنها زیبایی‌های منحصر به فرد خود را در خیل عظیم گردشگران، جهانی کند که با اشتغال بومیان بخش مهمی از محرومیت محروم‌ترین استان ایران را نیز می‌زداید.

سیدامیرحسین عظیمی